-
1 таралу
I неперех.1) расходи́ться/разойти́сь ( в стороны) || расхожде́ние; разбреда́ться/разбрести́сь || разбро́д (в конкретном знач.)бары да таралдылар — все разбрели́сь
халык таралды — наро́д разошёлся
2) расселя́ться/рассели́ться || расселе́ние ( в разные места)татар халкы төрле җиргә таралган — тата́рский наро́д рассели́лся в ра́зные края́
3) разветвля́ться/разветви́ться || разветвле́ние (дорог, направлений)төрле якларга таралган сукмаклар — разветвлённые в ра́зные сто́роны тропи́нки
4) распространя́ться/распространи́ться || распростране́ние (запаха, волн и т. п.)хуш ис таралды — распространи́лся благово́нный за́пах
бер-бер артлы дулкыннар тарала — оди́н за други́м бегу́т (распространя́ются) во́лны
5) прям.; перен. разва́ливаться/развали́ться || разва́лтарала башлаган бина — зда́ние, нача́вшее разва́ливаться
салның таралуы — разва́л плота́
6) перен. теря́ть/потеря́ть || поте́ря душе́вного равнове́сия и самооблада́ниятаралды да китте — вдруг потеря́л душе́вное равнове́сие ( и заплакал)
7) перен. распространя́ться/распространи́ться || распростране́ние (слухов, моды, болезней и т. п.)яңа хәбәр таралды — распространи́лась (пошла́) но́вая весть
8) перен. (со словами акыл, зиһен и т. п.) теря́ть/потеря́ть || поте́ря я́сности мы́сли, созна́ния; быть рассе́янным || рассе́янностьхәтер таралу — поте́ря па́мяти
9) перен. рассе́иваться/рассе́яться || рассе́ивание (тяжёлых чувств и т. п.)кайгы(лар)ым таралды — го́ре моё рассе́ялось
•- таралып утыру
- таралып яту II страд. от тараурасчеса́ться/быть расчёсанным; зачеса́ться/быть зачёсаннымчәче матур таралган — во́лосы её краси́во расчёсаны
-
2 растечься
сов.1) ( төрле якка) агып китү, агып таралу2) ( расплыться) җәелү, җәелеп китү3) таралу, таралып китү -
3 разлететься
сов.1) очыкитү, очып таралу2) ( разойтись) таралу; төрле якка китү3) ( разбитьсна части) ватылу, ватылып чәчрәү, чәлпәрәмә килү4) перен. (напр. о мечтах) юкка чыгу, җимерелү, бетү5) кызу бара башлау, кызу очып бару, кызу йөгереп (чабып) бару;разлетевшись, удариться о столб — кызу чабып барып баганага бәрелү
6) перен. (распространиться - напр. о новости) йөгереп бару (килү), чабып бару (килү), очып бару (килү) -
4 йөгерү
I неперех.1) в разн. знач. бе́гать/бежа́ть || бег; пробе́жкайөгерү тизлеге — ско́рость бе́га
ерак арага йөгерү — бежа́ть на дли́нную диста́нцию
вакыт туктаусыз йөгерә — вре́мя бежи́т безостано́вочно
поезд һаман алга йөгерә — по́езд всё бежи́т вперёд
күзләр китап юлларыннан йөгерәләр — глаза́ бе́гают по стро́чкам кни́ги
иртә саен ишегалдына йөгерергә чыгу — ка́ждое у́тро выходи́ть во двор на пробе́жку
2) в знач. нареч. йөгереп бего́м, бы́стройөгереп аның янына килү — бего́м прибежа́ть к нему́
йөгереп баскычтан менеп китү — бего́м подня́ться по ле́стнице
3) в разн. знач.а) бежа́ть, побежа́тьярдәмгә йөгерү — бежа́ть на по́мощь
таулардан гөрләвекләр йөгерде — с гор побежа́ли ручьи́
җәрәхәтеннән кан йөгерә — из ра́ны бежи́т кровь
б) перен. пробежа́тьбөтен тәнгә кискен салкын йөгерде — по всему́ те́лу пробежа́л о́стрый хо́лод
йөзенә сагыш күләгәсе йөгерде — по лицу́ пробежа́ла тень тоски́
тимерчыбыклар буйлап ток йөгерә — по провода́м бежи́т ток
4)а) убега́ть/убежа́ть, побежа́ть к кому-л.; чему-л. или куда, за кем, за чемиртә саен су буена йөгерү — ка́ждое у́тро убега́ть к ре́чке
доктор чакырырга йөгерү — побежа́ть за до́ктором
китапханәгә йөгерү — побежа́ть в библиоте́ку
б) убега́ть/убежа́ть; забега́ть/забежа́тьурманга йөгерү — забежа́ть в лес
саубуллашмыйча йөгерү — убежа́ть не прости́вшись
5) разбега́ться/разбежа́тьсябуталышып, төрле якка йөгерү — растеря́вшись, разбежа́ться
6) прям.; перен. бе́гатьәрле-бирле йөгерү — бе́гать взад и вперёд (туда́ и сюда́); беготня́
көн-төн хуҗалык эшләре белән йөгерү — день и ночь бе́гать по хозя́йственным дела́м
кызлар артыннан йөгерү — (прост.) бе́гать за де́вушками
•- йөгерә бирү
- йөгерә-йөгерә ару
- йөгерә-йөгерә арып бетү
- йөгерә-йөгерә хәлдән таю
- йөгереп алу
- йөгереп ару
- йөгереп тую
- йөгереп әйләнү
- йөгереп әйләнеп чыгу
- йөгереп бару
- йөгереп барып җитү
- йөгереп барып кайту
- йөгереп барып килү
- йөгереп барып керү
- йөгереп йөргәләү
- йөгереп йөрү
- йөгереп кайту
- йөгереп кайтып керү
- йөгереп качу
- йөгереп керү
- йөгереп кереп китү
- йөгереп килеп
- йөгереп барып
- йөгереп килеп җитү
- йөгереп килеп җыелу
- йөгереп килү
- йөгереп китеп бару
- йөгереп китү
- йөгереп күчү
- йөгереп менү
- йөгереп менеп китү
- йөгереп таралу
- йөгереп таралышу
- йөгереп тору
- йөгереп төшү
- йөгереп төшеп китү
- йөгереп туктау
- йөгерүдән туктау
- йөгереп узу
- йөгереп узып китү
- йөгереп үтү
- йөгереп үтеп китү
- йөгереп чыгу
- йөгереп чыгып китү
- йөгерергә тотыну
- йөгерергә керешү II неперех.1) покрыва́ться, покры́ться чем-л.яшеллек йөгерү — покры́`ться зе́ленью (о лесе, деревьях, земле)
офыкка алсу кызыллык йөгерә — горизо́нт покрыва́ется ро́зово-кра́сным цве́том
тәрәзәгә бәс йөгергән — окно́ покры́то и́неем
чәчләренә ак йөгергән — во́лосы с про́седью
2) перен. в сочет. с некоторыми сущ. имеет индив. переводыйөзенә кызыллык йөгерде — лицо́ (его́) залило́сь (покры́лось) румя́нцем
күзләренә кан йөгергән — глаза́ на́литы кро́вью
III неперех.күңелгә шатлык йөгерде — се́рдце напо́лнилось ра́достью
случа́ться ( о животных) -
5 җәһәт
I нареч.1) бы́стро, жи́во, прово́рно || бы́стрый, прово́рныйҗәһәт кибеткә барып килү — бы́стренько сходи́ть в магази́н
җәһәт докторны алып килде — он жи́во сбе́гал за до́ктором
2) о́чень бы́стро, ми́гом, в оди́н миг, момента́льно, бы́стренькоҗәһәт күреп алды — ми́гом уви́дел, момента́льно заме́тил
•- җәһәт бул!
- җәһәт тоту II сущ.1) уст. сторона́; направле́ниетөрле җәһәткә таралу — разойти́сь в ра́зные сто́роны
2) в знач. послелога җәһәтеннән, җәһәттән в отноше́нии; поматди җәһәттән — в материа́льном отноше́нии
яшь җәһәтеннән — в отноше́нии во́зраста, по во́зрасту
һәр җәһәттән — во всех отноше́ниях
-
6 таралышу
совм. от таралурасходи́ться/разойти́сь, разъе́хаться || расхожде́ние ( в разные стороны) о мно́гихутырдык, утырдык та, таралыштык — сиде́ли, сиде́ли да и разошли́сь
илнең төрле почмакларына таралыштылар — разъе́хались в ра́зные уголки́ страны́
-
7 разбежаться
сов.1) йөгерү, йөгереп бару, йөгереп килү2) йөгереп таралышу, төрле якка йөгереп китү3) перен. таралу; чуарлану, алару, йөгерү -
8 расползтись
сов.1) үрмәләп таралу, төрле якка урмәләп китү2) перен.; разг. җәелү, җәелеп китүчернила расползлись — карасы җәелгән (мәс. кәгазьдә)
3) разг. бозылу, бозылып бетү, изрәп бетү4) разг. тузу, ертылу, сыпылу5) перен.; разг. ( располнеть) калынаю, юанаю, җәелү -
9 ходить
несов.1) йөрү, йөреп тору2) йөрү, бару, барып йөрү3) ( о средствах транспорта) йөрү4) йөрү; таралу5) разг. (шататься, дрожать) селкенү, селкенеп тору6) ( о часах) йөрү7) за кем-чем (заботиться, ухаживать) карау, күзәтү8) киеп йөрү9) ( в игре) йөрү, чыгу10) (пребывать в каком-л. состоянии) йөрү11) (быть кем-л.)... булып эшләү12) разг. ( испражняться) тышка чыгу, тәрәт итү•- ходить на задних лапках
- ходить по струнке
См. также в других словарях:
таралу — (ТАРАЛЫШУ) (ТАРАТУ) – I. 1. Бүлгәләнү, төрле якка китү (өер, төркем, җыен һ. б. тур.) Берәр урыннан кайсы да булса бер якка вакытлыча яки бөтенләйгә күчеп китү 2. Төрле җиргә сибелеп, чәчелеп урнашу 3. күч. Тармаклану, ботаклану 4. Һава киңлегенә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чәчелү — 1. (Чәчү) 2. Түгелеп төрле җиргә барып төшү, тәртипсез таралып китү. Берәм берәм егылу, егылып төшеп калу 3. Төркемләп яки берәмләп төрле якка китү, таралу 4. Төрле юнәлештә урнашу, урнашкан булу; төрле төрле җирдә булу 5. Нин. б. сыеклыкның бик… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тузу — I. 1. Һавада төрле якка очып таралу (тузан, кар, ком, йон һ. б. тур.) Кул хәрәкәте яки җил белән тәртипсез рәв. төрле якка таралу, сибелү (чәч һ. б. тур.) 2. Билгеле бер тәртиптә торган әйберләр тәртипсез таралу, чәчелү 3. күч. Бик каты ачулану,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тузгу — 1. Төрле якка тәртипсез чуалып таралу (чәч, йон, мамык һ. б. тур.). Тәртипсез рәв. таралу, сибелү. Эчендәге әйберләре тәртипсез таралу. Оешкан бер төркем таралу 2. күч. Таралу, таркалу 3. Берәр нәрсә (тузан һ. б.) бик көчле күтәрелү, төрле якка… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тулу — 1. Берәр нәрсәнең эче җанлы җансыз нәрсәләр белән бөтенләй тулы булу, тулысынча биләнү, эчендә буш урын калмау 2. Берәр нәрсә эченә ни дә булса бик күп керү 3. күч. Берәр нәрсәнең өсте төрле төрле яки бериш әйберләр, кешеләр һ. б. белән каплану 4 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чәчелү-тузылу — Төрле җиргә таралу, төрле җирдә яту … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
трам-тырагай — рәв. 1. Төрле урынга таралу, сибелү, таркалу, китү 2. күч. Таркалу, юка чыгу, бозылу (эш тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
